१. आयुर्वेदात कंठ हे प्राणाच्या दहा स्थानांपैकी एक सांगितले आहे, आणि घशाचा कंठात अंतर्भाव होत असल्याने घशाची काळजी घेणे अत्यावश्‍यक होय.
२. घसा चांगला राहावा यासाठी प्यायचे पाणी उकळून घेणे, हा सर्वांत सोपा व प्रभावी उपाय होय. पाणी फिल्टर केले तरी नंतर ते 15-20 मिनिटांसाठी उकळून घेतले व थर्मासमध्ये भरून ठेवून आवश्‍यकतेनुसार गरम / कोमट असताना प्यायले तर घसा चांगला राहण्यास मदत मिळते.
३. अन्न-पाणी शरीरात घेणे, बोलणे, श्‍वासोच्छ्वास वगैरे अनेक क्रिया घशाशी संबंधित असतात. घसा अतिशय संवेदनशील अवयव असतो. मसालेदार पदार्थ, तिखट, थंड किंवा गरम पदार्थ, तंबाखू वगैरेंचा घशावर दुष्परिणाम होत असतो.
४. घसा हा आपल्या अन्नमार्गातील तसेच श्वसनमार्गातील एक महत्त्वाचा अवयव आहेच पण सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे आपण ज्यामुळे आवाज काढू शकतो ते स्वरयंत्र या घशातच असते. त्यामुळे घशाची काळजी घेणे जसे गरजेचे असते तसेच घशाच्या किरकोळ तक्रारींवरही उपचार त्वरीत करणे आवश्यकच असते.
५. खोकला, सर्दी झाली असल्यास आपला आवाज बदलतो. अनेकवेळा घसा बसतो आणि बोलणे अवघड होते याचा अनुभव आपण कधी ना कधी घेतलेला असतोच.
६. त्यामुळे या महत्त्वाच्या अवयवासाठी घरच्या घरी कोणते उपचार करता येतात त्याची माहिती दिली आहे.
७. घसा दुखणे :- दूध , हळद व साखर याचे गरमागरम मिश्रण पिण्याने घसादुखी कमी होते, लवंग चघळण्यानेही घसादुखी कमी होते.
८. घसा खवखवणे :- बरेच वेळा खवखवण्याचा त्रास आपल्याला होतेा. अशावेळी घसा खवखवत असल्यास खडी साखर आणि चिमूटभर कात (विडे करताना घालतात तो ) जिभेवर ठेवून चघळावा. त्याने खूपच आराम पडतो.
९. खोकल्याची ढास येत असल्यास : – आख्खा सालासकट वेलदोडा गालात धरावा. अथवा कात व साखर मिश्रण चघळावे. कफ झाला असल्यास विडयाची पाने ठेचून रस काढावा व मधाबरोबर चाटावा. छाती, पाठ शेकण्यानेही कफ सूटून येतो.
१०. तोंड येणे, तोंडात पुरळ :- तोंड येणे म्हणजे जीभ हुळहुळी होणे. तोंड येण्यामुळे जीभेवर फोड येतात तसेच तिखट अजिबात जिभेला लागू देत नाही. जीभ लालभडक होते. अशा वेळी दोन दिवस आहारात फक्त द्रव पदार्थ घ्यावेत. फळांचे रस, दूध, ताक, सरबत यांसारखे पदार्थ घ्यावेत. तोंड येण्या मागे बिघडलेले पचन हे मुख्य कारण असते. आणि पोटाला दोन दिवस आराम दिला की पोट मूळपदावर येते आणि जिभेला आलेली लाली व पुरळ कमी होण्यासही मदत मिळते.
११. घशात जळजळ, घसा बसणे :- वेलदोडा दाणे व साखर एकत्र चघळणे. बसलेल्या घशावर कोमट केलेल्या मिठाच्या पाण्याच्या गुळण्या करण्यानेही घसा दुखणे, बसणे याला उतार पडतो.
१२. वातावरणातील बदलामुळे घशात खवखव होऊ लागली तर लवकरात लवकर सितोपलादी चूर्ण गरम पाण्यासह किंवा मधासह दिवसातून दोन-तीन वेळा घेणे उपयोगी असते. बरोबरीने कपभर पाण्यात दोन चिमूट हळद एक-दोन तासांसाठी भिजवून ठेवली, नंतर सुती कापडातून गाळून घेतली व हळदीच्या पाण्यात थोडे मीठ व थोडे गरम पाणी मिसळून या तयार मिश्रणाच्या गुळण्या केल्या तरी लगेच बरे वाटते.
१३. हवेतील जंतुसंसर्गाचा घशावर लगेच दुष्परिणाम होतो. त्यामुळे वारंवार घसा दुखणे, लाल होणे वगैरे त्रास असणाऱ्यांनी घरात सकाळ, संध्याकाळ धूप करणे चांगले होय. ओवा, वेखंड, कडुनिंबाची पाने, ऊद, गुग्गुळ वगैरे द्रव्ये किंवा तयार संतुलन प्युरिफायर धूप, संतुलन सुरक्षा धूप करणे उत्तम होय.
१४. थंडीच्या दिवसांत किंवा वारा फार सुटलेला असताना गळ्याभोवती मफलर वा स्कार्फ बांधणे, रात्री कोल्ड्रिंक्‍स, पिणे, आइस्क्रीम खाणे टाळणे, चिंच, रायआवळे, अननसासारखे आंबट पदार्थ शक्‍यतो टाळणे, फ्रिजमधील थंड पाणी न पिणे वगैरे गोष्टी सांभाळल्या तर घशाचे आरोग्य नीट राहण्यास मदत मिळेल.
१५. ज्येष्ठमधाचे चूर्ण व कंकोळाचे चूर्ण रात्री पाण्यात भिजत घालून सकाळी गाळून घेऊन पिण्याने घसा चांगला राहतो, आवाज बिघडत नाही. कात, कंकोळ, दालचिनी, वेलची वगैरे टाकून केलेला त्रयोदशगुणी विडा (तंबाखूविरहित) खाण्याने घशाचे आरोग्य चांगले राहते.